ប្រភេទជីធម្មជាតិ

ដែលហៅថាជីធម្មជាតិ គឺជាជីដែលបានមកពីការពុកផុយនៃរុក្ខជាតិ សត្វ រឺកាកសំណល់ផ្ទះបាយជាដើម   ។ ជីធម្មជាតិទាំងនោះមានដូចជាៈ

• ជីលាមកសត្វ
• ជីទឹកនោមសត្វ
• ជីកាកសំណល់កំទេចកំទីពីរុក្ខជាតិ​ និងសត្វ
• ជីកាកសំណល់ពីផ្ទះបាយ
• ជីកាកសំណល់ពីកសិដ្ឋាន
• ជីស្រស់                

គុណសម្បត្តិនៃជីធម្មជាតិ

• ជួយធ្វើអោយប្រសើរនូវលក្ខខណ្ឌដី
• មានតំលៃទាប រឺក៏គ្មានចំណាយ
• ងាយរកនៅក្នុងតំបន់ រឺកសិដ្ឋាន
• ងាយស្រួលប្រើប្រាស់

គុណវិបត្តិនៃជីធម្មជាតិ

• មានធាតុចិញ្ចឹមតិច
• ពិបាកក្នុងការដឹកជញ្ជូនទៅប្រើប្រាស់
• អាចអោយដំណាំពុលដោយសមាសធាតុអាស៊ីតសរីរាង្គ
• ពិបាករក្សាទុក

 យើងអាចផលិតជីធម្មជាតិបាន ៤ ប្រភេទ ដូចជា ៖

១. ជីស្ងួត

ជីស្ងួត គឺជាជីដែលបានមកពីវត្ថុធាតុស្ងួតដូចជា ស្លឹកឈើ ស្មៅ ចំបើង កាកអំពៅ ដើមពោត

ដើមសណ្តែក ជាដើម ដោយត្រូវបានភ្ជួរកប់ទៅក្នុងដីវិញ រឺធ្វើជាគំរបជុំវិញគល់ដំណាំ និងដើម្បីយកទៅធ្វើជាវត្ថុធាតុដើមក្នុងការធ្វើជាជីផ្អាប់ រឺជីកំប៉ុសផ្សេងៗ ទៀត   ។

២. ជីលាមកសត្វ

យើងត្រូវយកជីលាយមកសត្វមករក្សាទុកក្នុងម្លប់ និងទីកន្លែងស្ងួតល្អ  ។  ដោយរក្សាទុករយៈពេល ៦ ខែ      ឡើងទៅទើបយើងអាចយកមកប្រើប្រាស់បាន    ។

២.១. តួនាទីលាមកសត្វលើលក្ខណៈដី

ជីលាមកសត្វត្រូវបានប្រើប្រាស់ធ្វើជាជីសំរាប់ដំណាំទូទៅដូចជាផលិតកម្មស្រូវជាដើម ពីព្រោះវាជួយបង្កើននូវលក្ខណៈរូបសាស្រ្ត លក្ខណៈគីមី និងលក្ខណៈជីវសាស្រ្តរបស់ដីដែលមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធិទៅលើការលូតលាស់-របស់រុក្ខជាតិ    ។

២.២. ប្រសិទ្ធិភាពល្អនៃជីលាមកគោ

ការបាចជីលាមកគោក្នុងស្រែ វាមានប្រសិទ្ធិភាពតិចណាស់នៅឆ្នាំដំបូង ប៉ុន្តែប្រសិទ្ធិភាពល្អរបស់វាអាចកើតមានឡើងនៅឆ្នាំប​ន្តបន្ទាប់  ។ភាពសេរីនៃធាតុចិញ្ចឹមនៅក្នុងលាមកគោនឹងត្រូវបានកើនឡើងដោយ Decomposting (ការបំបែកជាចំណែកៗ ដើម្បីពង្រឹងក្នុងការពុកផុយរបស់វត្ថុធាតុដើម) ។ ផេះនិងជីគីមី N និង P គួរតែបាចរួមចូលគ្នាជាមួយជីលាមកគោដើម្បីបង្កើតនូវធាតុចិញ្ចឹមសេរី K និង S។

៣. ជីមមោក

គឺជាធម្មជាតិមូលដ្ឋានដែលកើតចេញពីពពួកមីក្រុបដែលបានបំបែកជាសារធាតុចិញ្ចឹមដែលមានលក្ខណ:រូបរាងបិទបាំងបន្តិចបន្តួច ហើយមានការបំបែកខ្លួនជាច្រើនជាធម្មតានឹងមានពណ៌ត្នោត រឺពណ៌ខ្មៅដែលមានសារធាតុបន្តាប់បន្សំជាសារធាតុអសរីរាង្គដូចជា C, H, O, N, P និង S ហើយបានមកពីបាតបឹង មាត់ស្ទឹង និងមាត់ទន្លេ  ។

៤. ជីកំប៉ុស

គឺជាជីធម្មជាតិដែលបានមកពីកំទិចកំទីរុក្ខជាតិ កាកសំណល់កសិកម្ម រួមទាំងស្មៅរុក្ខជាតិផ្សេងៗ មកផ្អាប់ទុកក្នុង  រណ្តៅ ដាក់ជាគំនរ រឺជាឡាំង ហើយផ្អាប់ទុកមួយរយៈ ដើម្បីអោយកំទិចកំទីទាំងនោះពុកផុយបានល្អ និងមានពណ៌ខ្មៅ រឺពណ៌ត្នោត  វត្ថុធាតុដើមទាំងនោះមានដូចជា លាមកសត្វ ផេះ ចំបើង ស្មៅ និងស្លឹករុក្ខជាតិផ្សេងៗ គឺជាសារធាតុចិញ្ចឹមដែលត្រូវការចាំបាច់ណាស់សំរាប់ដំណាំធ្វើការដុះលូតលាស់ ។  ប្រភេទជីដែលបានមកពីកាកសំណល់សត្វពាហនៈ ត្រូវបានគេទទូលស្គាល់ថាជាជីធម្មជាតិ ដើម្បីអោយជីប្រភេទនេះងាយផ្តល់សារធាតុអោយដំណាំនោះគេត្រូវកែច្នៃវាធ្វើជាជីកំប៉ុសជាដើម។

៤.១. សារៈសំខា​ន់នៃការប្រើជីកំប៉ុស

• ជួយកែលំអជីជាតិ និងផលលិតគុណភាពដី ដោយធ្វើអោយដីមានលក្ខណៈកាន់តែប្រសើរឡើងនូវលក្ខណៈ- រូបសាស្រ្ត ជីវសាស្រ្ត និងគីមីរបស់ដី។
• កាត់បន្ថយការប្រើប្រាស់ជីគីមី និងប្រាក់ចំណាយក្នុងការទិញ
• ជួយបង្កើនទិន្នផល និងគុណភាពផលិតផលរបស់ដំណាំ
• ជួយជំរុញអោយជីគីមីមានប្រសិទ្ធភាពនៅពេលប្រើប្រាស់ជាមួយជីកំប៉ុស្ត
• កាក់បន្ថយជាតិពុលដែលមានក្នុងដី

៤.២. កត្តានាំមកនូវជោគជ័យក្នុងការធ្វើជីកំប៉ុស្ត

ភាពជោគជ័យនៃការធ្វើជីកំប៉ុស្តគឺជាការកើនឡើងនូវចំនួនសារធាតុចិញ្ចឹមនៅក្នុងដី ដែលសារធាតុទាំងនោះធ្វើអោយដំណាំដុះលូតលាស់បានល្អ និងទិន្នផលខ្ពស់។    កត្តានាំមកនូវជោគជ័យក្នុងការធ្វើជីកំប៉ុស្តរួមមាន ៖

• ធាតុផ្សំសំរាប់ធ្វើជីកំប៉ុស្តមាន លាមកសត្វ ដើមពោត ចំបើង ស្មៅ ស្លឹករុក្ខជាតិ និងផេះ កត្តាខ្យល់សមស្របនៅក្នុងគំនរជីកំប៉ុស្តិ៍ សំនើមគំនរជីកំប៉ុស្តសមស្រប (មិនជោគពេក មិនស្ងួតពេក) សីតុណ្ហភាពសមស្រប។ 
• សារធាតុនៃជី លាមកសត្វ កាកសំណល់រុក្ខជាតិក្នុងនោះរាប់បញ្ចូលទាំងកាកសំណល់របស់ពពួកសណ្តែកនិងលាមកសត្វពាហនៈនៅក្នុងសារធាតុទាំងនោះមានបរិមាណសារធាតុចិញ្ចឹមច្រើនដែលជាតំរូវការចាំបាច់របស់ដំណាំទូទៅ  ។
• ការដាក់អោយត្រូវខ្យល់ រឺការធ្វើអោយមានខ្យល់ចេញចូលក្នុងគំនរជី គឺជាការចាំបាច់ក្នុងការធ្វើអោយជីឆាប់ពុកផុយរលួយ ប្រសិនបើគំនរជីគ្មានខ្យល់ចេញចូលនាំអោយជីបង្កើតជាឧស្ម័ន(ពុល) និងអាស៊ីតសារីរាង្គដែលជាហេតុមួយផ្តល់ឥទ្ធិពលអាក្រកដល់ដំណាំ។
• គំនរជីកំប៉ុសត្រូវមានបរិមាណសំណើមសមស្របគឺពី ៤០-៦០% បើគំនរជីមានសភាពសើមពេកនាំអោយជីហាប់ និងស្អិត ប៉ុន្តែបើគំនរជីស្ងួតពេកនាំអោយជីមិនងាយពុកផុយរលួយដែរ 
• សីតុណ្ហភាពដែលសមស្របនៅក្នុងគំនរជីកំប៉ុសគឺ ៧០ អង្សាសេ សីតុណ្ហភាពខ្ពស់នាំអោយជីឆាប់ពុកផុយរលួយបាន-ល្អ (ឆាប់មានប្រតិកម្ម) ហេតុនេះជាការចាំបាច់ដែលត្រូវរក្សាសីតុណ្ហភាពរបស់គំនរជី  ។  ជាទូទៅកំដៅនៃគំនរជីត្រូវកើនឡើងក្នុងកំ-ឡុងពេលពី ១-២ ថ្ងៃ កាលណាផ្នែកខាងក្នុងនៃគំនរជីមានកំដៅបានន័យថាភាពរលួយនៃគំនរជីកំប៉ុសមានដំណើរការ។